بررسی نقش کویرها در تشکیل بیابان های ماسه ای یزد

همواره در مناطق بیابانی این سؤال مطرح بوده که منشأ تپه های ماسه ای کجاست؟ در این زمینه نظریه های متعددی ارائه گردیده و روش های مختلفی جهت یافتن منشأ تپه های ماسه ای ابداع و به کار گرفته شده است. با توجه به نظر مطروحه راجع به نقش کویرها به عنوان منشأ ماسه های بیابانی، در این پژوهش ارتباط موقعیت سطوح کویری نسبت به ماسه زارهای استان یزد با استفاده از فنون پیشرفته gis مورد بررسی قرار گرفته است. در ابتدا نقشه ماسه زارهای استان و همچنین نقشه کویرهای استان و مناطق همجوار تهیه گردید. سپس فاصله و جهت جغرافیایی نزدیکترین کویرها نسبت به واحدهای ماسه ای مجاور اندازه گیری و بررسی گردید. ضمناً مرکز ثقل جغرافیایی واحدهای ماسه ای استان و کویرهای مجاور تعیین شد. بر اساس نتایج، حدود 60 درصد از واحدهای ماسه ای فاصله ای کمتر از 10 کیلومتر تا کویرها دارند و میانگین فاصله آنها تا نزدیکترین کویر  12745 متر است. در بیش از 79 درصد از ماسه زارها، نزدیکترین کویر در جهت غرب تا شمال قرار دارد. متوسط زاویه جهت کویرها نسبت به ماسه زارها 332 درجه در امتداد شمال و جهت گردش عقربه های ساعت بود که با گل بادها و گل طوفان های عمده استان نیز مطابقت دارد. بنابراین اگر همه ماسه زارها و کویرهای استان به یک ماسه زار و یک کویر تبدیل شود آن گاه ماسه زاری با مساحت تقریبی 424567 هکتار و یک کویر مجتمع به مساحت 220506 هکتار وجود خواهد داشت. این کویر مجتمع دقیقا در شمال غربی ماسه زار مجتمع شده قرار خواهد گرفت. و سرانجام، با توجه به هم سویی بادهای غالب، فرضیه نقش کویرها به عنوان منشأ اصلی ماسه زارهای استان یزد قوت بیشتری می گیرد.